Historia szkoły w Świlczy
Historia szkoły w Świlczy sięga początków XV wieku. Z 1425 roku pochodzi pierwsza wzmianka potwierdzająca istnienie w naszej wsi parafii. Na władzach kościelnych spoczywał obowiązek powoływania szkół przy parafiach i zatrudniania nauczyciela gramatyki, utrzymywania go – można więc przypuszczać, że z chwilą powołania parafii powstała tu również szkoła. Argumentem świadczącym o istnieniu w XV wieku szkoły są zachowane w kronikach Akademii Krakowskiej z 1428 roku imiona studentów pochodzących ze Świlczy. Nauka w szkole ograniczała się do nauki podstaw czytania, pisania, religii, śpiewania psalmów oraz ministrantury (zwykle metodą pamięciową).
Pierwsza wzmianka o szkole pochodzi z 1638 roku. Uczniami szkoły parafialnej byli chłopcy w wieku 10 – 12 lat. Cele nauczania formułowano na synodach diecezjalnych i sprowadzały się one do nauki czytania i pisania oraz „wykładów” z katechizmu. Nauczycielami byli z reguły organiści, a główną metodą nauczania było pamięciowe przyswajanie słówek i sentencji. Karność i posłuszeństwo wymuszano nauczycielską rózgą.
Niespokojny wiek XVII i XVIII (najazdy Turków, Szwedów, Sasów oraz idące za nimi głód i zaraza) nie sprzyjały rozwojowi gospodarczemu i kulturalnemu. Wieś została zrujnowana i wyludniona. Podupadła również szkoła.
Po przejściu Rzeszowszczyzny w ręce Austriaków po I rozbiorze Polski cesarzowa Maria Teresa zniosła zarząd kościelny nad szkołami, oddając je pod opiekę państwa. Niewiele zmieniło to w niższym ludowym systemie nauczania. W pierwszej połowie XIX wieku szkoła w Świlczy nadal była pod opieką ówczesnego proboszcza, księdza Andrzeja Olko. Nauka odbywała się w części przykościelnego domu dla ubogich, zwanym „szpitalem”. Zatrudniony przez parafię nauczyciel, Andrzej Głowacki, pełniący również funkcję pisarza gromadzkiego, miał pod opieką 79 uczniów. Liczba ta nie była jednak stała, gdyż uczniowie, pomagając w pracach polowych, nie uczestniczyli regularnie w zajęciach. Dopiero w 1875 r. C. K. Rada Szkolna Okręgowa w Rzeszowie wprowadziła szkołę etatową. Na nauczyciela powołano Karola Gardziela, który w budynku „szpitala” prowadził naukę aż do roku 1878.
Przekształcenie szkół ludowych w szkoły pospolite i przekazanie ich pod opiekę gminom podniosło stan szkolnictwa powszechnego. W 1879 roku zakupiono plac i przystąpiono do budowy właściwego budynku szkolnego. Nową szkołę oddano do użytku w 1881 roku. Pierwszym nauczycielem tej szkoły był Karol Modliszewski. W 1897 roku Krajowa Rada Szkolna przekształciła szkołę jednoklasową w dwuklasową, rok później otwarto jedną klasę nadetatową. W 1900 roku rozbudowano szkołę. W dobudowanej części znalazły się mieszkania dla kierownika szkoły i nauczyciela. Obecnie w tym budynku mieści się posterunek Policji.
Wkrótce wśród mieszkańców dojrzała myśl o budowie nowego, dużego obiektu. Ze środków pozyskanych dochodów gminy, podatków i dobrowolnych składek mieszkańców, zakupiono w 1928 roku teren od Żyda Kampfa i zaczęto gromadzić materiały budowlane.
W 1932 roku przystąpiono do budowy. Dużą rolę w akcji uświadamiającej konieczność istnienia szkoły z prawdziwego zdarzenia odegrał ówczesny proboszcz, ksiądz Józef Pączka. Oddany umożliwiał pełną realizację programu szkoły siedmioklasowej. Początkowo użytkowano dwie sale na parterze i pięć sal na piętrze, a w 1937 roku ukończono od zachodniej strony trzy mieszkania dla nauczycieli i kierownika szkoły. 20 października 1935 roku odbyło się uroczyste oddanie szkoły do użytku i powierzono ją opiece świętego Jana Kantego, opiekuna uczącej się młodzieży i patrona nauczycieli.
Druga wojna światowa to czas ciągłych zmian personalnych wśród nauczycieli. Zajęcia mogły się wprawdzie odbywać, ale były one bardzo nieregularne. Obowiązywały programy narzucone przez okupanta,a do szkoły uczęszczało bardzo niewiele dzieci.
Przez pewien czas w budynku szkoły stacjonowały oddziały armii niemieckiej. Obok oficjalnego nauczania na terenie Świlczy organizowane były tajne komplety. Ich organizacją zajmował się Kazimierz Mikosz, dotychczasowy kierownik szkoły.W 1941 roku władze niemieckie założyły w Świlczy męską szkołę rolniczą obejmującą młodzież od 14 do 18 roku życia. Nauka w niej przebiegała podobnie jak w szkole podstawowej: z powodu braku opału, odpowiednich warunków lokalowych i małej liczby nauczycieli następowały przerwy w nauce.
Po wojnie budynek wyremontowano i rozpoczęto naukę w pełnej szkole podstawowej, nie używano jednak imienia św. Jana Kantego. W 1973 roku zarządzeniem Kuratora Okręgu Szkolnego w Rzeszowie powołano Zbiorczą Szkołę Gminną, do której uczęszczali uczniowie ze Świlczy, Woliczki i Dąbrowy. Wówczas w 9 salach lekcyjnych uczyło się na dwie zmiany około 500 uczniów.
Aby poprawić warunki nauki i zapewnić rozwój fizyczny dzieci, w 1974 roku przystąpiono do rozbudowy szkoły i dwa lata później oddano obiekt do użytku. Dobudowano skrzydło, w którym mieści się sala gimnastyczna, szatnie, gabinety: stomatologa i higienistki, sanitariaty i dwie sale lekcyjne. W 1980 roku nadano szkole imię Janka Krasickiego.
W 1990 roku rodzice wystąpili z inicjatywą przywrócenia imienia dawnego patrona szkoły – świętego Jana Kantego. Po wielu przygotowaniach 20 października 1991 r. uroczyście przywrócono szkole jej pierwotne imię.
W 1998 roku rozpoczęto dalszą rozbudowę szkoły o nowe skrzydło, w którym po wprowadzeniu reformy oświaty uczą się gimnazjaliści.
1 września 1999 roku powołano Zespół Szkół w Świlczy, w skład którego wchodziły: Szkoła Podstawowa im. św. Jana Kantego, Gimnazjum nr 2 i Szkoła Filialna w Woliczce. Oddział filialny przestał istnieć w 2006 r., a młodsze dzieci z Woliczki są dowożone do szkoły w Świlczy.
W Zespole Szkół w Świlczy uczy się około 350 uczniów. Uczniowie naszej szkoły mają możliwość korzystania z dodatkowych zajęć sportowych w dużej sali gimnastycznej oraz z zajęć gimnastyki korekcyjnej w salkach z wyposażeniem do tego typu ćwiczeń; z atrakcyjnych zajęć w świetlicy szkolnej; z dwóch pracowni komputerowych; biblioteki i czytelni oraz stołówki. Wiedzę i umiejętności dodatkowo wzbogacają aktywnie uczestnicząc w pracach kół zainteresowań.
W szkole prężnie działają organizacje uczniowskie. Uczniowie Zespołu Szkół w Świlczy biorą udział w wielu konkursach przedmiotowych i tematycznych. Wszyscy absolwenci naszej szkoły podejmują naukę w szkołach ponadgimnazjalnych. Obecnie wysoki procent młodzieży ze Świlczy kontynuuje naukę w różnych uczelniach wyższych.
W Zespole Szkół w Świlczy kultywowane są tradycje szkolne. Do najważniejszych świąt w szkole należy obchodzony uroczyście 20 października Dzień Patrona Szkoły. Co roku też w październiku odbywa się „Pasowanie na ucznia” pierwszoklasistów. 21 marca uczniowie prezentują swój dorobek w ramach „Dnia Sztuki”. Na początku czerwca dzieci i młodzież wspólnie z rodzicami bawią się na szkolnym pikniku rodzinnym.
W swojej długiej historii szkoła w Świlczy pomimo różnych zawirowań, zmieniających się warunków ekonomicznych i politycznych, zawsze służyła miejscowej społeczności. Jako organizator wielu uroczystości patriotyczno – narodowych i okolicznościowych integrowała środowisko wiejskie, uczestniczyła w życiu publicznym regionu. Kształcąc i wychowując młodzież, wspierała wiele inicjatyw społecznych. Ludzie, którzy opuścili jej mury swoim życiem i postępowaniem udowadniają, że takie szkoły jak w Świlczy są potrzebne społeczeństwu.